Cây tự “nấu” rượu kỳ lạ trên đỉnh Trường Sơn

by baodaiking Tue Aug 16, 2011 8:22 am

Không pha chế, ủ nấu như tất cả các loại rượu bình thường khác,
"rượu trời" của đồng bào người Cơtu, Ve, Tà Riềng, ở các huyện miền núi
Đông Giang, Tây Giang, Nam Giang (tỉnh Quảng Nam) được chiết chế từ
thân cây, khiến những ai đã một lần thưởng thức sẽ nhớ mãi không quên.

“Rượu
trời” có tên gọi khác là rượu Tà-vạt một loại rượu có một không hai
trên đỉnh Trường Sơn, được đồng bào Cơtu, Ve, ưa chuộng. Đây là một loại
rượu quý không chỉ vì ngon, ngọt mà còn là loại rượu dùng để làm quà
biếu, chiêu đãi khách quý, họ hàng trong các dịp lễ tết, cưới hỏi.

Loại rượu lấy từ thân cây

Từ
TP. Đà Nẵng, vượt hơn 100km đường rừng hiểm trở theo tuyến tỉnh lộ ĐT
604, chúng tôi đến các bản làng của đồng bào Cơtu ở huyện vùng cao Đông
Giang. Bên mái nhà Gươl truyền thống, già làng Pơloong Pấc, 83 tuổi, ở
làng Đhờ Rôồng, xã Tà Lu, huyện vùng cao Đông Giang đang cùng vài người
bạn già trong làng tổ chức uống rượu Tà-vạt. Già Pấc bảo, loại rượu này
được đồng bào Cơtu chiết chế từ thân cây, khiến chúng tôi tò mò.

Khu
vườn nhà ông Pơloong Pấc có cả hàng chục cây Tà-vạt lớn nhỏ. Theo già
Pấc, vào mùa hằng năm, cây Tà-vạt đem cho gia đình ông cả hàng trăm lít
rượu, chiêu đãi vào các tiệc tùng cần thiết. Rượu Tà-vạt được đồng bào
Cơtu khai thác từ rất lâu đời. Loại rượu này được đục từ thân cây
Tà-vạt, rồi hứng nước vào mỗi đêm. "Uống giống như bia, rất được đồng
bào Cơtu ưa chuộng", già Pấc cho biết.

Cây tự “nấu” rượu kỳ lạ trên đỉnh Trường Sơn Nguoiduatin-1

Già làng Pơloong Pấc lấy rượu Tà-vạt từ ngọn cây

Để
có món rượu này người Cơtu phải leo lên tận ngọn cây, chọn những buồng
Tà-vạt quả to từ cỡ ngón tay cái trở lên, rồi cứ 3 ngày một lần, dùng
cây gỗ nhỏ đập nhẹ xung quanh cuống của buồng trái độ một vài giờ. Sau 4
hoặc 5 lần đập, cắt ngang cuống buồng trái, dùng cọng cây môn nước giã
dập và bịt ngay đầu mới cắt, bên ngoài bọc bằng lá rừng và buộc lại. Khi
thấy mặt vết cắt nhỏ giọt nhanh, nước trong thì có thể lấy được.

Trên
thân cây Tà-vạt thường được người Cơtu làm cái giàn để giúp trong việc
leo trèo được dễ dàng. Đứng từ trên giàn, những đàn ông Cơtu dùng cây gỗ
đập nhẹ vào buồng cây. Thỉnh thoảng dùng thân cây môn rừng chà lên
cuống vừa chặt ngang (đây là nơi để hứng rượu- PV), rồi dùng can nhựa
(hoặc vật đựng rượu khác) để hứng ngay trên ngọn cây. Việc chặt buồng
cây Tà-vạt cũng phải đúng cách, thông thường phải chặt từ dưới lên trên
trước, sau đó dùng rựa (dao) chặt lại từ trên xuống. Nếu làm không đúng
thao tác, cây Tà-vạt đột nhiên không cho ra nước (rượu) (!)

"Trung
bình một ngày đêm, cây ít nhất cũng cho được 5 lít rượu, cây giống tốt
có khi được cả 20 lít và có thể cho rượu trong thời gian 2-3 tháng vào
mùa hè, với số lượng khoảng 300 lít. Để có rượu lên men và tăng nồng độ,
người Cơtu phải cho thêm vỏ cây chuồn (một loại cây gỗ rừng PV) phơi
khô vào can rượu. Tùy theo khẩu vị mà đưa vỏ cây chuồn vào hũ nhiều hay
ít. Muốn rượu có nồng độ cao hơn, vị đắng, thì cho vỏ chuồn nhiều và
ngược lại. Chính vì vậy, rượu Tà-Vạt vừa có màu trắng đục như rượu nếp,
nhưng lại có vị ngọt thanh như mật, chan chát nơi đầu lưỡi- già Pơloong
Pấc cho biết thêm.

Ẩm thực độc đáo

Là
một loại rượu quý nên cây Tà-vạt thường được đồng bào Cơtu chăm sóc,
giữ gìn cẩn thận nhằm phục vụ cho việc lấy rượu vào các dịp xuân, hè
hàng năm. Đối với đồng bào Cơtu ở các huyện vùng cao Quảng Nam, rượu
Tà-vạt đã từ lâu trở thành đặc sản ẩm thực độc đáo, được dùng trong các
dịp lễ hội, cưới hỏi, tiệc tùng,

Lặn
lội tận thôn Rà Vả, xã Ating (huyện Đông Giang), chúng tôi tìm gặp già
làng Bhnướch Gói, người được đồng bào Cơtu mệnh danh là Vua Tà-vạt trên
đỉnh Trường Sơn. Bên trong căn nhà nhỏ, già Gói đang pha thêm vỏ chuồn
vào các can rượu Tà-vạt vừa được lấy về. Rượu Tà-vạt có vị ngọt nhẹ như
bia, rất dễ uống. Ngày xưa khi vùng cao chưa có tạp hóa bán rượu bia,
ngoài dùng rượu cần, đồng bào thường dùng rượu Tà-vạt để uống như giải
khát, chiêu đãi khách quý đến thăm. Nó trở thành loại đặc sản ẩm thực
độc đáo không thể thiếu trong cuộc sống cộng đồng của đồng bào Cơtu
này- già Gói cho biết.

Theo
già Bhnướch Gói, hằng năm già thu hoạch từ 1.000-1.500 lít rượu Tà-vạt
từ vườn cây Tà-vạt của nhà mình. Ở cây rượu Tà-vạt, nếu người nào biết
cách làm tốt, cẩn thận trong việc đập cây thì hằng năm cây Tà-Vạt sẽ cho
ra nhiều rượu, đều đặn. Với nguyên tắc đó, năm nào già cũng đều làm cẩn
thận, nhẹ nhàng nên thu nhiều rượu- già Gói bộc bạch. Cũng theo già
Gói, ngoài việc lấy rượu để uống trong gia đình, già Gói còn bán cho
nhiều nơi khác hoặc khách du lịch. Hằng năm già thu về vài triệu đồng từ
việc bán rượu Tà-vạt.

Mỗi
dịp hè, có rất nhiều du khách trong và ngoài nước thường tìm đến nhà
của ông vua Tà-vạt Bhnướch Gói để thưởng thức thứ rượu mà họ gọi là sâm
banh Tà-vạt hay Bia tươi đại ngàn. Có nhiều lần, sau khi thỏa thích uống
tại chỗ, những vị khách miền xuôi còn nhờ già Gói dẫn đến tận cây
Tà-vạt để tận mắt chứng kiến cách chế biến rượu của già, và cũng không
quên mua “rượu trời” làm quà biếu bà con, họ hàng dưới quê cùng thưởng
thức. Anh Lê Hải Tùng, một du khách ở TP Đà Nẵng, cho biết: "Nghe tiếng
về rượu Tà-vạt đã lâu, nay có dịp được thưởng thức nên mình uống một
trận no nê. Công nhận loại rượu này rất tuyệt vời!”.

“Thương hiệu độc quyền” của Trường Sơn

Cây tự “nấu” rượu kỳ lạ trên đỉnh Trường Sơn Nguoiduatin-3

Vào dịp lễ hội buôn, cưới hỏi trên mâm cúng Giàng (thần linh) bao giờ cũng có rượu Tà-vạt

Đối
với nhiều vùng trong cả nước, rượu Tà-vạt là một loại ẩm thực (đồ uống)
thuộc hạng độc quyền của vùng Trường Sơn. Bởi cây Tà-vạt chỉ mọc ở các
dãy núi cao thuộc các tỉnh miền Trung, bao gồm từ Quảng Ngãi, ra đến tận
Quảng Bình. Thậm chí, có nhiều nơi, rượu Tà-vạt đã trở thành một thương
hiệu riêng, rất đặc trưng của đồng bào vùng cao.

Theo
già làng Bhriu Prăm nguyên Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, hiện đang
sinh sống tại thôn Bhờ Hôồng 1, xã Sông Kôn (huyện Đông Giang), thời còn
đương chức ông đã được đi đến nhiều nơi, thưởng thức nhiều món ẩm thực
truyền thống của các dân tộc thiểu số trên mọi miền đất nước. Nhưng đối
với rượu Tà-vạt, duy chỉ có ở vùng Trường Sơn mà thôi!

Cây
Tà-vạt thường trổ buồng vào mùa xuân hè nên mỗi năm đồng bào Cơtu chỉ
được dịp thưởng thức một lần (thường kéo dài 3 tháng) vào mùa thu hoạch.
Những du khách miền xa có dịp tìm đến ghé thăm các bản của đồng bào
Cơtu ở các huyện miền núi Quảng Nam, chắc chắn sẽ được đồng bào Cơtu nơi
đây chiêu đãi bằng ghè rượu Tà-vạt đặc sản. Với đồng bào người Ve, rượu
Tà-vạt thường được uống với món Láp truyền thống làm mồi nhậu, rất
tuyệt vời.

Đến
với bản làng vùng cao, đêm đêm bên ánh lửa hồng bập bùng, những điệu
múa Ttung, Zază của đồng bào Cơtu với vũ điệu uốn lượn đầy quyến rũ, mê
hoặc sẽ đưa du khách trở về với huyền thoại, cội nguồn. Bên ngôi nhà
Gươl (nhà rông), những ché rượu cần, ghè rượu Tà-vạt được già làng đưa
ra mời khách, bờ môi vít cong chiếc cần tre, nghiêng nghiêng trong giấc
mơ nồng nàn, say đều theo nhịp trống chiêng rộn rã, du dương.